การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) คือความเข้าใจอย่างมีสติในบุคลิกภาพของตนเอง ซึ่งรวมถึงจุดแข็ง จุดอ่อน ความคิด ความเชื่อ ค่านิยม แรงจูงใจ และอารมณ์ พร้อมทั้งเข้าใจว่าปัจจัยเหล่านี้มีผลต่อทั้งตนเองและผู้อื่นอย่างไร โดยทั่วไปจะแบ่งเป็น
- การตระหนักรู้ภายใน (Internal self-awareness) – คือความเข้าใจในตัวเองดีเพียงใด
- การตระหนักรู้ภายนอก (External self-awareness) – คือความเข้าใจว่าผู้อื่นมองเราอย่างไร
การพัฒนาการตระหนักรู้ในตนเองมีประโยชน์หลายประการ เช่น
- ช่วยให้ตัดสินใจได้ดีขึ้น โดยการเลือกสิ่งที่สอดคล้องกับค่านิยมของตน
- ปรับอารมณ์ได้ดีขึ้น ด้วยการเข้าใจสิ่งที่กระตุ้นความรู้สึกของตน
- สร้างความสัมพันธ์ที่แข็งแรงขึ้น ผ่านความเข้าใจและการสื่อสารที่ดี
- เพิ่มความมั่นใจในตนเอง ด้วยการยอมรับจุดแข็งและจุดอ่อน
- ผู้นำที่มี self-awareness มักมีประสิทธิภาพมากกว่า และบุคคลทั่วไปสามารถปรับตัวและมีความยืดหยุ่นได้ดีขึ้น
วิธีพัฒนาการตระหนักรู้ในตนเอง
- ฝึกสติและการทำสมาธิ (Mindfulness, Meditation) เพื่อสังเกตความคิดและอารมณ์โดยไม่ตัดสิน
- เขียนบันทึก (Journaling) เพื่อประมวลผลความคิดและค้นหารูปแบบพฤติกรรม
- ขอคำติชมอย่างตรงไปตรงมาจากคนที่ไว้ใจ เพื่อเข้าใจมุมมองภายนอก
- ระบุค่านิยมส่วนตัว เพื่อชี้นำการตัดสินใจและการกระทำ
- วิเคราะห์ปฏิกิริยาต่อสิ่งกระตุ้น เพื่อเข้าใจรูปแบบอารมณ์ของตัวเอง
- สะท้อนจุดแข็งและจุดอ่อน และออกจาก Comfort Zone เพื่อค้นพบมุมมองใหม่
- ฝึกการเห็นคุณค่าและเมตตาต่อตนเอง (Self-compassion) ตลอดกระบวนการ
การตระหนักรู้ในตนเองไม่ใช่จุดหมาย แต่เป็นกระบวนการต่อเนื่องของการค้นพบตัวเอง นำไปสู่ชีวิตที่มีความตั้งใจและเติมเต็มมากขึ้น